Gỡ nút thắt trong mối quan hệ giữa doanh nghiệp nhà nước và tư nhân

Doanh nghiệp nhà nước cần “lớn mạnh” và kết nối hiệu quả với khối tư nhân để phát triển bền vững nền kinh tế

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đang có nhiều biến động và xu hướng chuyển dịch mạnh mẽ, vai trò của doanh nghiệp nhà nước (DNNN) tại Việt Nam càng trở nên quan trọng và đòi hỏi sự tái định vị rõ ràng hơn bao giờ hết. Không chỉ là lực lượng chủ lực trong các lĩnh vực then chốt, DNNN còn được kỳ vọng trở thành đầu tàu đổi mới, dẫn dắt quá trình phát triển kinh tế nhanh và bền vững, với một điều kiện tiên quyết: kết nối hiệu quả với khối doanh nghiệp tư nhân (DNTN).

Từ chỉ đạo chiến lược đến yêu cầu hành động cụ thể

Ngày 4/5/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, trong đó nhấn mạnh một giải pháp mang tính chất “then chốt”: tăng cường kết nối giữa DNTN với DNNN và doanh nghiệp FDI. Đây không phải lần đầu khái niệm “liên kết” được đề cập, nhưng ở thời điểm này, tính cấp thiết và mức độ ưu tiên đã được nâng lên một tầm mới.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cũng nhấn mạnh tại nhiều chỉ đạo, trong đó có Chỉ thị số 09/CT-TTg ngày 21/3/2025 và cuộc làm việc ngày 15/4/2025 với các DNNN, yêu cầu các doanh nghiệp này phải tiên phong trong chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh và nâng cao năng suất lao động. Quan trọng hơn, DNNN phải phối hợp, học hỏi và cùng phát triển với khu vực tư nhân, tạo nên một hệ sinh thái doanh nghiệp mang tính cộng sinh.

Doanh nghiệp nhà nước: Lực lượng đặc biệt nhưng đang gặp “điểm nghẽn”

Hiện Việt Nam có 676 DNNN, trong đó có 478 doanh nghiệp 100% vốn nhà nước. Nhìn vào cơ cấu và quy mô, dễ dàng nhận thấy nhóm doanh nghiệp này đang chi phối nhiều ngành trọng yếu như năng lượng, viễn thông, tài chính. Theo TS Nguyễn Quốc Việt (VEPR), DNNN giữ vai trò ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội và đầu tư vào các lĩnh vực tư nhân không đủ năng lực hoặc không muốn tham gia.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, sự phát triển của DNNN vẫn chưa tương xứng với kỳ vọng. Những “điểm nghẽn” trong tư duy bao cấp, sự can thiệp hành chính, cơ chế quản lý vốn còn chồng chéo đã khiến nhiều DNNN thiếu tính chủ động, linh hoạt và chưa thể vận hành đúng như một doanh nghiệp thực thụ trong kinh tế thị trường.

Việc trao quyền tự chủ cao hơn và tách bạch rõ ràng giữa mục tiêu kinh tế và nhiệm vụ xã hội là một yêu cầu cải cách quan trọng. Đồng thời, DNNN cần chuyển dịch mô hình phát triển theo hướng bền vững – đổi mới – tích hợp công nghệ, thay vì tiếp tục hoạt động theo tư duy cũ, nặng về kiểm soát hành chính.

Giải bài toán kết nối: Cần tư duy thị trường và nền tảng pháp lý minh bạch

Một vấn đề cốt lõi được nêu ra là: kết nối DNNN và DNTN sẽ dựa trên nền tảng gì để thật sự hiệu quả và bền vững?

TS Nguyễn Quốc Việt cho rằng, học hỏi mô hình Chaebol của Hàn Quốc là hướng đi đáng cân nhắc. Trong đó, các doanh nghiệp lớn xây dựng được chuỗi cung ứng liên kết vững chắc, chia sẻ lợi ích và rủi ro với các doanh nghiệp nhỏ hơn, đặc biệt trong các ngành gắn bó chặt chẽ như năng lượng – công nghệ – logistics – tài chính.

Trong khi đó, PGS.TS Nguyễn Thường Lạng nhấn mạnh vai trò của hệ thống thị trường vận hành minh bạch: thị trường lao động, bất động sản, thông tin, công nghệ… phải được định hình và hoạt động một cách không phân mảnh, giảm bất cân xứng giữa các khu vực doanh nghiệp. Chỉ khi đó, sự kết nối mới không còn là khẩu hiệu mà thực sự trở thành nền tảng hành động.

Hợp lực vì mục tiêu kép: Phát triển kinh tế và bảo đảm an sinh

Mối quan hệ giữa DNNN và DNTN không đơn thuần là cạnh tranh hay chia sẻ thị phần. Nếu được đặt trong một hệ sinh thái hài hoà, có chính sách đồng bộ, hai khu vực này hoàn toàn có thể hỗ trợ lẫn nhau: DNNN giữ vai trò ổn định – dẫn dắt, còn DNTN là động lực đổi mới – linh hoạt – nhanh nhạy.

Việc xây dựng cơ chế kết nối theo chuỗi giá trị, đặc biệt là liên kết ngành và công nghệ, sẽ mở ra cơ hội cộng tác trong đầu tư, chia sẻ công nghệ, thúc đẩy sáng tạo, tối ưu nguồn lực và cùng tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế quốc dân.

Quan trọng hơn, kết nối đúng cách còn giúp phân bổ rủi ro và trách nhiệm giữa các khu vực kinh tế, tạo điều kiện để cả DNNN và DNTN phát triển đúng với tiềm năng, từ đó cùng góp phần đưa Việt Nam tiến lên nấc thang phát triển mới, đúng với các mục tiêu 100 năm mà đất nước đã đặt ra.

Tổng kết

Sự lớn mạnh của DNNN không phải là để độc quyền hay lấn át các thành phần kinh tế khác, mà là để đóng vai trò dẫn dắt, giữ ổn định và tạo nền tảng cho phát triển lâu dài. Tuy nhiên, để phát huy tối đa vai trò đó, cần một tư duy mới trong liên kết, một chính sách mới trong phối hợp, và đặc biệt là một hành động thực chất từ chính các doanh nghiệp. Khi DNNN và DNTN thật sự kết nối, cộng hưởng và cùng phát triển, đó sẽ là động lực mạnh mẽ để kinh tế Việt Nam tiến xa và tiến vững chắc trong kỷ nguyên mới.

Nguồn: Báo chính phủ