Hành dân hay hành chính? Nếu áp chuẩn đánh giá thì có đạt nổi không?

Áp dụng KPI vào khu vực công: Động lực cải cách hay cuộc chơi hình thức?

Việc áp dụng KPI (chỉ số đánh giá hiệu quả công việc) vào khu vực công đang dấy lên nhiều ý kiến trái chiều. Với một bộ máy hành chính vốn được xem là nặng nề và cảm tính, liệu KPI có trở thành giải pháp thúc đẩy cải cách, hay sẽ chỉ là “bình mới rượu cũ”?

Người dân ba lần lên phường không xong việc – Nếu có KPI, ai chịu trách nhiệm?

Câu chuyện của anh Nguyễn Đình Hùng (Hà Nội) là một minh chứng cho nỗi bức xúc của không ít người dân khi tiếp cận dịch vụ hành chính. “Ba lần đến công an phường để đăng ký tạm trú đều không được giải quyết. Hết vắng mặt, đi họp, rồi lại yêu cầu đăng ký online. Vậy nếu áp KPI thì đánh giá thế nào?”, anh Hùng đặt câu hỏi.

Đặt trong bối cảnh dự thảo Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi) đang đề xuất đánh giá công chức dựa trên sản phẩm đầu ra, mức độ đáp ứng yêu cầu công vụ và đạo đức nghề nghiệp, câu hỏi này không chỉ mang tính phản biện mà còn là lời thúc giục cho một hệ thống đánh giá minh bạch và có trách nhiệm hơn.

KPI – Không chỉ là những con số

Theo các chuyên gia, dù KPI là công cụ quản trị hiệu quả trong doanh nghiệp, việc áp dụng nó vào khu vực công lại không thể máy móc. TS Đinh Thị Hồng Duyên, chuyên gia tư vấn quản trị doanh nghiệp, nhận định: “Ngay cả trong doanh nghiệp, xây dựng hệ thống KPI đã là một thách thức. Với khu vực công, mức độ phức tạp còn cao hơn.”

Lý do? Vì nhiều công việc trong hành chính công rất khó lượng hóa. Chẳng hạn, việc thẩm định hồ sơ hay hướng dẫn người dân làm thủ tục – hiệu quả của những công việc này không thể chỉ nhìn vào số lượng. Khi đó, phản hồi của người dân và đánh giá từ cấp trên cần được tích hợp như một phần trong hệ thống KPI.

Tư duy mới: Hình dung nhà nước như một tập đoàn lớn

Một đề xuất đáng chú ý được nhiều chuyên gia đồng tình là “hình dung bộ máy nhà nước như một tập đoàn lớn”. Ở đó, mỗi tỉnh thành là một “công ty con”, còn xã phường là những “phòng ban” cụ thể. Từ mục tiêu chiến lược quốc gia, từng cấp sẽ xây dựng KPI phù hợp với năng lực, đặc thù và vai trò của mình.

Chẳng hạn, nếu mục tiêu cấp quốc gia là cải thiện chỉ số hài lòng người dân, thì từng phường, xã phải có tiêu chí cụ thể như thời gian xử lý hồ sơ, tỷ lệ hồ sơ giải quyết đúng hẹn, mức độ hài lòng qua khảo sát, v.v.

Bà Duyên nhấn mạnh: “Phải chuyển hóa các mục tiêu vĩ mô thành chỉ số cụ thể, có dữ liệu theo dõi được qua thời gian. Không có dữ liệu thì mọi KPI chỉ là hình thức.”

Không thể “vẽ KPI cho đẹp” – Cần hệ thống và con người phù hợp

Dù đồng tình với hướng đi mới, nhiều chuyên gia cũng cảnh báo nguy cơ hình thức nếu KPI không được thiết kế và vận hành đúng cách. TS Hoàng Ngọc Vinh (nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp) chỉ rõ: “Không phải lãnh đạo nào cũng có kỹ năng quản trị nhân sự. Áp KPI không đúng cách sẽ dẫn đến áp lực ngược, thậm chí tạo ra cuộc đua thành tích vô nghĩa.”

Để tránh điều này, cần có đội ngũ chuyên trách về nhân sự công vụ, được đào tạo bài bản về quản trị, hiểu cách xây dựng – vận hành – giám sát KPI một cách chuyên nghiệp.

Điều kiện tiên quyết: Chuyển đổi số và dữ liệu minh bạch

Một trong những nền tảng quan trọng để KPI phát huy hiệu quả là hạ tầng số và cơ sở dữ liệu đồng bộ. TS Phạm Mạnh Hùng (Đại học Kinh tế – ĐHQGHN) phân tích: “Nếu không có dữ liệu, không thể đánh giá. Việc công khai, minh bạch và cập nhật thường xuyên dữ liệu là điều kiện bắt buộc để KPI trở thành công cụ hữu hiệu.”

Vì vậy, chuyển đổi số không chỉ là công nghệ, mà là nền móng để xây dựng một hệ thống quản trị hiện đại, minh bạch và có trách nhiệm.

Lắng nghe người dân – “Khách hàng” của bộ máy công quyền

Một trong những đề xuất mang tính nền tảng là tích hợp phản hồi xã hội vào hệ thống đánh giá công chức. “Không ai hiểu cán bộ bằng người dân hay doanh nghiệp – những người tiếp xúc trực tiếp. Họ sẽ biết ai tận tâm, ai gây khó dễ,” TS Hoàng Ngọc Vinh chia sẻ.

Do đó, việc khảo sát mức độ hài lòng, mở kênh phản ánh hiệu quả, tiếp nhận và phản hồi góp ý… là những tiêu chí không thể thiếu nếu muốn xây dựng một hệ thống KPI thực chất và có ý nghĩa cải cách.

KPI – Không phải đích đến, mà là công cụ cải cách

Rõ ràng, việc đưa KPI vào khu vực công là một bước đi đúng hướng trong tiến trình cải cách hành chính. Tuy nhiên, như nhiều chuyên gia cảnh báo, KPI chỉ là công cụ. Nếu không có tư duy quản trị hiện đại, nếu thiếu dữ liệu và chuyên môn, hệ thống KPI có thể phản tác dụng, tạo thêm áp lực hình thức cho cán bộ, công chức.

Thành công hay thất bại của mô hình này phụ thuộc vào 3 yếu tố: chiến lược rõ ràng, hệ thống dữ liệu minh bạch và đội ngũ thực thi đủ năng lực. Và trên hết, là khả năng lắng nghe người dân – những người trực tiếp thụ hưởng dịch vụ công.

Nguồn: Báo Dân Trí